Λεκέδες σε μάρμαρο, γρανίτη, πέτρα - Πώς αφαιρούνται

Οι λεκέδες σε διακοσμητικά πετρώματα δημιουργούνται από οργανικές και ανόργανες ουσίες που διεισδύουν στους πόρους των, συνήθως με τη δράση του νερού, όταν δεν έχει γίνει η κατάλληλη προστασία, προκαλώντας τοπικές χρωματικές αλλοιώσεις, ιδιαίτερα εμφανείς στα ανοιχτόχρωμα και ομοιογενή υλικά.

Τα μάρμαρα και τα άλλα πετρώματα, ανάλογα με τους χώρους στους οποίους έχουν τοποθετηθεί, μπορεί να λεκιάσουν από πολλές αιτίες. Για παράδειγμα, λάδια και λίπη, καφές, τσάι, κρασί, χυμοί φρούτων, σάλτσες και άλλα τρόφιμα, αν έρθουν σε επαφή με μάρμαρα χωρίς προστασία μπορούν να δημιουργήσουν λεκέδες. Επίσης, λεκέδες μπορούν να δημιουργηθούν από μπογιές και μελάνια, καλλυντικά, μεταλλικά αντικείμενα (σκουριές, άλατα χαλκού), ξύλα και φυτά, επικαθήσεις αλάτων κ.ά., καθώς και από αίτια που σχετίζονται με αστοχίες στην τοποθέτηση των τελικών προϊόντων από φυσικούς λίθους.
Γενικά, οι διάφοροι λεκέδες στα διακοσμητικά πετρώματα διακρίνονται σε:

• οργανικούς ή ανόργανους,
• επιφανειακούς ή βαθείς,
• πρόσφατους ή παλαιούς.

Οι περισσότεροι από τους λεκέδες, κάθε είδους, μπορούν να αφαιρεθούν. Ωστόσο, η επιτυχία του εγχειρήματος, ειδικά όσον αφορά παλαιούς λεκέδες, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο τύπος του πετρώματος, το είδος κατεργασίας της επιφάνειάς του, το είδος του λεκέ, η παλαιότητά του κ.ά.

Διευκρινίζεται ότι στις γυαλισμένες επιφάνειες μαρμάρων και άλλων ασβεστολιθικών πετρωμάτων, τυχόν φθορές στο γυάλισμα (θαμπάδες), από μια ουσία που δημιούργησε λεκέ, δεν αποκαθίστανται με τις τεχνικές αφαίρεσης λεκέδων. Και αυτό γιατί η φθορά του γυαλίσματος οφείλεται, κατά κανόνα, σε επιφανειακή διάβρωση του πετρώματος, λόγω του ότι η ουσία που δημιούργησε τον λεκέ είχε όξινο pH (< 7).

Για την αφαίρεση λεκέδων, διαφόρων ειδών, από μάρμαρα, γρανίτες και πέτρες υπάρχουν, σήμερα, στην αγορά έτοιμα σκευάσματα τα οποία παράγονται από χημικές βιομηχανίες εξειδικευμένες στην παραγωγή χημικών προϊόντων για τον τομέα των διακοσμητικών πετρωμάτων. Μάλιστα, διατίθενται και ειδικές συσκευασίες (ΚΙΤ) για ιδιώτες που ενδιαφέρονται να αναλάβουν οι ίδιοι μικρής κλίμακας επεμβάσεις καθαρισμού των μαρμάρων τους από λεκέδες, στις οποίες περιλαμβάνονται και λειαντικά pad για την επαναφορά του γυαλίσματος, όπου χρειάζεται.

Η διαδικασία αφαίρεσης λεκέδων

H διαδικασία αφαίρεσης λεκέδων από διακοσμητικά πετρώματα βασίζεται στη χρήση κατάλληλου, κατά περίπτωση, καθαριστικού διαλύματος (χημικό υλικό σε υγρή μορφή ή αραιωμένο με νερό), σε συνδυασμό με ένα προσροφητικό υλικό για τη δημιουργία επιθέματος. Με το καθαριστικό διάλυμα διαβρέχεται ο λεκές. Το προσροφητικό υλικό, που τοποθετείται επάνω από τον λεκέ και εμποτίζεται με το καθαριστικό διάλυμα, είναι απαραίτητο για να προσροφήσει από το πέτρωμα, κατά την αρχή του φαινομένου των τριχοειδών, τον παράγοντα που δημιούργησε τον λεκέ μαζί με το καθαριστικό διάλυμα, εμποδίζοντας ταυτόχρονα την παραπέρα εξάπλωσή τους στους πόρους της μάζας του διακοσμητικού πετρώματος.
Προσροφητικά υλικά είναι διάφορα ανόργανα στερεά, σε μορφή πολύ λεπτής σκόνης, όπως κιμωλία, τάλκης, αλουμίνα, σεπιόλιθος, αταπουλγίτης, πυριτικό άλας του μαγνησίου, ασβεστόλιθος κ.ά., οργανικά στερεά (πάστα κυτταρίνης, απορροφητικό χαρτί, βαμβάκι, λεπτό βαμβακερό ύφασμα κ.λπ.), αλλά και ζελέ από κυτταρίνη, ειδικό κόμμι (xantana gum), κάποια πολυμερή κ.λπ., καθώς και υγρά με υψηλό ιξώδες (γλυκερίνη, pοlyοxydrilate cοmpοunds κ.λπ.).
Το κατάλληλο, κατά περίπτωση, προσροφητικό υλικό επιλέγεται με κριτήριο να μην αντιδρά με το καθαριστικό διάλυμα και να μην αλλοιώνει το πέτρωμα, ακόμη και όταν διεισδύσει σε αυτό. Πρέπει, επίσης, να μπορεί να απομακρύνεται εύκολα μετά το τέλος της διαδικασίας αφαίρεσης του λεκέ.
Σε πολλές περιπτώσεις είναι σκόπιμο το επίθεμα, επάνω από τον λεκέ, να καλύπτεται με ένα πλαστικό φύλλο (φιλμ πολυαιθυλενίου) που εμποδίζει την εξάτμιση του καθαριστικού διαλύματος και αυξάνει τον χρόνο δράσης του.
Στο τέλος της διαδικασίας συνιστάται, σε όλες τις περιπτώσεις, να γίνεται προσεκτικό ξέπλυμα της επιφάνειας με απεσταγμένο ή απιονισμένο νερό για την απομάκρυνση των αλάτων τα οποία είναι πάντοτε βλαβερά, ιδιαίτερα για τα πορώδη πετρώματα.
Σημειώνεται, επίσης, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, η διαδικασία αφαίρεσης λεκέδων είναι ιδιαίτερα αργή, για αυτό και πρέπει να επαναλαμβάνεται μέχρι να καθαριστεί τελείως η επιφάνεια του πετρώματος.
Σε κάθε περίπτωση, ειδικά όταν η φύση του λεκέ ή/και του πετρώματος δεν είναι ακριβώς γνωστή, συνιστάται να προηγείται δοκιμή σε ένα μικρό, μη εμφανές κατά το δυνατόν, τμήμα της επιφάνειας.

Συμβουλές για την αφαίρεση λεκέδων

Στη συνέχεια αναφέρονται διαδικασίες για αφαίρεση λεκέδων, ταξινομημένες αλφαβητικά ανά αίτιο δημιουργίας του λεκέ, με βάση κείμενα του Ιταλού χημικού μηχανικού Paolo Davini (Dip. Ingegneria Chimica Universita di Pisa), που έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά και κλαδικά περιοδικά.

ΑΙΤΙΟ ΛΕΚΕ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΦΑΙΡΕΣΗΣ

Αεριούχα ποτά

Τα ζάχαρα και οι τυχόν χρωστικές ουσίες που περιέχονται στα αεριούχα ποτά μπορούν να δημιουργήσουν έντονους λεκέδες. Οι αναγκαίες επεμβάσεις σε τέτοιες περιπτώσεις είναι: Η άμεση απομάκρυνση του χυμένου ποτού από την πέτρινη επιφάνεια. Ο καθαρισμός της επιφάνειας με καθαρό νερό και ουδέτερο καθαριστικό. Η επέμβαση με υπεροξείδιο του υδρογόνου 40% και σεπιόλιθο ή άλλο προσροφητικό υλικό, στην περίπτωση επίμονων λεκέδων.

Αίμα

Το αίμα περιέχει άλατα και πρωτεΐνες. Αν η επιφάνεια καθαριστεί άμεσα, συνήθως δε δημιουργείται λεκές. Αν το αίμα παραμείνει και στεγνώσει πάνω στην επιφάνεια, ο λεκές είναι δύσκολο να αφαιρεθεί. Οι συνιστώμενες επεμβάσεις για αφαίρεση τέτοιων λεκέδων είναι: Καθαρισμός της επιφάνειας με νερό και ουδέτερο καθαριστικό. Επέμβαση με υδατικό διάλυμα αμμωνίας 50% που αφήνεται να δράσει για λίγα λεπτά. Χρήση επιθέματος υδατικού διαλύματος αμμωνίας και σεπιόλιθου, στην περίπτωση επίμονων λεκέδων.

Ασβεστούχες αποθέσεις ("άλατα") en: limescale it: calcare Αποθέσεις λόγω σκληρού νερού

Το σκληρό νερό μπορεί να γίνει αιτία απόθεσης αλάτων, δημιουργώντας τους γνωστούς σε τέτοιες περιπτώσεις τυπικούς λεκέδες επάνω σε επιφάνειες διακοσμητικών πετρωμάτων. Για την αφαίρεσή τους: Τρίβεται η επιφάνεια με ένα τραχύ συνθετικό σφουγγάρι εμποτισμένο με ουδέτερο καθαριστικό. Όταν το πέτρωμα είναι ανθεκτικό στα οξέα, τρίβεται με ένα πανί βρεγμένο με αραιωμένο ξύδι ή κάποιο απορρυπαντικό της αγοράς ειδικό για αφαίρεση αλάτων.

Αλκοολούχα ποτά

Οι χρωστικές που περιέχονται στα αλκοολούχα ποτά μπορούν να διεισδύσουν σε βάθος με τη βοήθεια του οινοπνεύματος, το οποίο στη συνέχεια εξατμίζεται. Για την αφαίρεση τέτοιων λεκέδων μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιθέματα από σεπιόλιθο και White spirit (ελαφρύ πετρέλαιο). Σε περιπτώσεις επίμονων λεκέδων χρησιμοποιείται υπεροξείδιο του υδρογόνου 35 - 40% σε συνδυασμό με προσροφητικό υλικό (π.χ. σεπιόλιθος).

Εξανθήσεις αλάτων (efflorescence) λόγω υγρασίας

Ο σχηματισμός υπόλευκων εξανθήσεων αλάτων επάνω σε πέτρινες επιφάνειες σχετίζεται με την παρουσία υγρασίας. Για την απομάκρυνσή τους: Καθαρίζεται η επιφάνεια με ένα στεγνό πανί, ή, αν αυτό είναι δυνατόν, με ένα πολύ λεπτό γυαλόχαρτο. Δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείται νερό. Στεγνώνεται η πέτρα. Εφαρμόζεται κάποιο ειδικό προϊόν της αγοράς.

Καλλυντικές κρέμες

Οι λεκέδες αυτού του είδους είναι αρκετά διαφορετικοί, λόγω του ότι οι καλλυντικές κρέμες διαφέρουν πολύ ως προς τη σύστασή τους. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται: Άμεση απομάκρυνση της κρέμας από την επιφάνεια του διακοσμητικού πετρώματος και καλό πλύσιμο της επιφάνειας με καθαρό νερό και ένα ουδέτερο καθαριστικό. Τρίψιμο στο σημείο του λεκέ με ένα καθαρό πανί βρεγμένο με ακετόνη (acetone). Επέμβαση με επίθεμα σεπιόλιθου και υπεροξειδίου του υδρογόνου 20-40%, στην περίπτωση επίμονων λεκέδων.

Καπνός

Η νικοτίνη και η πίσσα από την καύση του καπνού δημιουργούν κίτρινους λεκέδες που δεν αφαιρούνται εύκολα. Για την αφαίρεση λεκέδων από καπνό: Καθαρίζεται η λερωμένη επιφάνεια με νερό και ένα ουδέτερο καθαριστικό. Εφαρμόζεται ένα ισχυρό υδατικό απολιπαντικό (π.χ. τασιενεργό για τα πιάτα) Χρήση επιθέματος από White spirit ή τολουόλιο και σεπιόλιθο, στην περίπτωση επίμονων λεκέδων.

Καφές - τσάι

Οι τανίνες που περιέχονται στον καφέ και στο τσάι δημιουργούν λεκέδες καφέ χρώματος στην πρώτη περίπτωση και κίτρινου στη δεύτερη, που μπορούν να διεισδύσουν σε βάθος με αποτέλεσμα να αφαιρούνται πολύ δύσκολα. Επιπλέον, στα γυαλισμένα μάρμαρα μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να επηρεαστεί και το γυάλισμα. Για την αφαίρεση τέτοιων λεκέδων: Καλύπτεται ο λεκές με υπεροξείδιο του υδρογόνου 35 - 40%, στο οποίο προστίθενται μερικές σταγόνες υδατικού διαλύματος αμμωνίας και το μίγμα αφήνεται να δράσει για λίγο. Σε περίπτωση επίμονων λεκέδων χρησιμοποιείται υπεροξείδιο του υδρογόνου 35 - 40% σε συνδυασμό με προσροφητικό υλικό (π.χ. σεπιόλιθος).

Κραγιόν

Οι λεκέδες αυτού του είδους δημιουργούνται από έλαια, κεριά και χρωστικές που περιέχονται στο κραγιόν και αφαιρούνται δύσκολα. Για την αφαίρεση λεκέδων από κραγιόν: Απομακρύνεται η περίσσεια του κραγιόν από την επιφάνεια με μια λάμα. Καθαρίζεται η επιφάνεια με ένα λευκό πανί βρεγμένο με ακετόνη. Εφαρμόζεται επίθεμα από White spirit και σεπιόλιθο.

Κρασί

Οι τανίνες, ειδικά εκείνες των κόκκινων κρασιών, δημιουργούν λεκέδες στα διακοσμητικά πετρώματα που διεισδύουν σε βάθος, ενώ το τρυγικό οξύ (ή ταρταρικό) μπορεί να διαβρώσει τις επιφάνειες των ασβεστολιθικών πετρωμάτων. Συνιστάται άμεσο καθάρισμα της λερωμένης επιφάνειας με ένα πανί βρεγμένο με ακετόνη (acetone). Για την αφαίρεση λεκέδων μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπεροξείδιο του υδρογόνου 35 - 40% σε συνδυασμό με προσροφητικό υλικό (π.χ. σεπιόλιθος).

Λάδι και λίπος

Το λάδι διεισδύει βαθιά στους πόρους των διακοσμητικών πετρωμάτων και δημιουργεί λεκέδες που πρέπει να αφαιρεθούν το συντομότερο δυνατόν, γιατί σε αντίθετη περίπτωση γίνονται ιδιαίτερα επίμονοι. Επίσης, το λίπος μπορεί να διεισδύσει βαθιά κάτω από την επιφάνεια δημιουργώντας σκούρους λεκέδες. Στην περίπτωση που χυθεί λάδι ή λίπος επάνω σε πέτρινη επιφάνεια, αυτά πρέπει να απομακρυνθούν άμεσα με ένα πανί ή με απορροφητικό χαρτί. Ο λεκές από λάδι, όταν είναι πρόσφατος, μπορεί να αφαιρεθεί, αν καλυφθεί με ένα στρώμα προσροφητικού υλικού, όπως σκόνη τάλκη ή σεπιόλιθου, που πρέπει να μείνει για λίγο χρόνο επάνω στον λεκέ για να δράσει. Για τους λεκέδες από λάδια και λίπη μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιθέματα από σεπιόλιθο ως προσροφητικό υλικό και White spirit (ελαφρύ πετρέλαιο) και/ή τολουόλιο ως καθαριστικό διάλυμα. Το επίθεμα χρειάζεται να καλυφθεί με ένα φύλο πλαστικού (πολυαιθυλένιο) για να αυξηθεί ο χρόνος δράσης του διαλύτη. Σημειώνεται, επίσης, ότι τέτοιοι λεκέδες μπορούν να αφαιρεθούν: Mε οργανικό διαλύτη, όπως αιθυλικό αιθέρα, τριαιθανολαμίνη κ.ά., που εφαρμόζεται στη λερωμένη επιφάνεια μαζί με ένα παχύ στρώμα προσροφητικού υλικού. Ανάλογα με το πόσο επίμονος είναι ο λεκές, η διαδικασία καθαρισμού πρέπει να επαναληφθεί περισσότερες από μια φορές, ανανεώνοντας κατά τακτά διαστήματα το προσροφητικό υλικό, στο οποίο συγκεντρώνεται το λάδι ή το λίπος που δημιούργησε το λεκέ. H διαδικασία καθαρισμού χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή γιατί μπορεί το προσροφητικό υλικό να εμποτιστεί έντονα με το λάδι ή το λίπος, με αποτέλεσμα να παρατηρηθεί επαναδιείσδυσή τους στο πέτρωμα όταν αυτό είναι πολύ πορώδες. Mε αλκαλικό διάλυμα, όπως υδατικό διάλυμα αμμωνίας, διαλύματα ανθρακικού νατρίου (σόδας), υποχλωριώδους νατρίου μαζί με κιμωλία κ.ά., στην περίπτωση που ο λεκές δεν εξαλειφθεί με τη χρήση οργανικού διαλύτη. Tο διάλυμα υδρολύει το λεκέ, διαχωρίζοντάς τον στα βασικά του συστατικά, τα οποία στη συνέχεια μπορούν να διαλυθούν και να απορροφηθούν από το προσροφητικό υλικό. Με υπεροξείδιο του υδρογόνου 20 – 40% πάνω σε προσροφητικό υλικό (κυρίως κιμωλία) στην περίπτωση πολύ παλαιών και αλλοιωμένων λεκέδων. H αντίδραση της οξείδωσης μπορεί να είναι αρκετά αργή και να απαιτηθούν αρκετές επαναλήψεις.

Μελάνι μαρκαδόρου

Οι λεκέδες από μελάνι μαρκαδόρου αφαιρούνται με ακετόνη ή χλωριούχους υδρογονάνθρακες πάνω σε ένα παχύ στρώμα προσροφητικού υλικού, π.χ. κιμωλία ή τάλκη. H διαδικασία επαναλαμβάνεται περισσότερες από μία φορές στην περίπτωση των επίμονων λεκέδων, προσέχοντας να μην απομείνουν ίχνη του διαλύματος πάνω στην επιφάνεια. Aν δημιουργηθεί ίχνος περιγράμματος του λεκέ (άλως) στην επιφάνεια, χρησιμοποιείται υπεροξείδιο του υδρογόνου σε συνδυασμό με κιμωλία ως προσροφητικό υλικό.

Μελάνι στυλογράφου

Αυτός ο τύπος μελάνης διαλύεται, συνήθως, αρκετά στο νερό, οπότε οι λεκέδες αυτού του είδους αφαιρούνται εφαρμόζοντας υδατικά διαλύματα τασιενεργών ή διαλύματα υποχλωριώδους νατρίου (χλωρίνη) σε συνδυασμό με τα κατάλληλα προσροφητικά υλικά (π.χ. κιμωλία). Στους πιο επίμονους λεκέδες, χρησιμοποιείται υπεροξείδιο του υδρογόνου πάντα με προσροφητικό υλικό, π.χ. γύψο.

Μπογιές Βερνίκια

Καταρχήν αφαιρούνται τα τυχόν πηγμένα σταγονίδια μπογιάς από την επιφάνεια του πετρώματος με μια πολύ λεπτή σπάτουλα, προσέχοντας να μη χαραχτεί η επιφάνεια. Οι λεκέδες στο πέτρωμα αφαιρούνται χρησιμοποιώντας το κατάλληλο υγρό αφαίρεσης βερνικιών (μεθυλοχλωρίδιο, χλωριούχοι υδρογονάνθρακες κ.λπ.), που εφαρμόζεται σε μικρές ποσότητες επάνω στο λεκέ και καλύπτεται από ένα παχύ στρώμα προσροφητικού υλικού (κιμωλία, τάλκη, αταπουλγίτη, σεπιόλιθο κ.λπ.). H διαδικασία επαναλαμβάνεται περισσότερες από μία φορές, φροντίζοντας να ανανεώνεται το προσροφητικό υλικό, όταν αυτό φαίνεται αρκετά λερωμένο από το βερνίκι που αφαίρεσε ο διαλύτης. Aν o λεκές δεν αφαιρεθεί τελείως, εφαρμόζεται η οξειδωτική διάλυσή του, με τη βοήθεια υπεροξειδίου του υδρογόνου, πάντα με προσροφητικό υλικό. Mετά την αφαίρεση του οργανικού μέρους της μπογιάς, μπορεί να παρατηρηθούν υπολείμματα από την ανόργανη χρωστική της ύλη. Αυτά μπορούν να αφαιρεθούν με την επαναλαμβανόμενη επάλειψη της επιφάνειας της πέτρας με ένα ουδέτερο τασιενεργό. Aν ο τύπος και η χημική σύσταση του διακοσμητικού πετρώματος το επιτρέπει, συνιστάται και η εφαρμογή μιας πιο δραστικής μεθόδου, δηλαδή η χρήση ελαφρώς όξινων διαλυμάτων ή/και διαλυμάτων μεταλλικών ιόντων.

Μπύρα

Οι πρωτεΐνες και τα ζάχαρα της μπύρας μπορούν να δημιουργήσουν λεκέδες σε ανοιχτόχρωμα υλικά. Το πρόβλημα γίνεται πιο έντονο με τις μαύρες μπύρες. Οι αναγκαίες επεμβάσεις για τέτοιους λεκέδες είναι: Καθαρισμός της επιφάνειας με καθαρό νερό και ουδέτερο καθαριστικό. Χρήση υδατικού διαλύματος αμμωνίας. Επέμβαση με υπεροξείδιο του υδρογόνου 30 - 40% και σεπιόλιθο ή άλλο προσροφητικό υλικό στην περίπτωση επίμονων λεκέδων. Ενδέχεται να απαιτηθούν περισσότερες από μία επεμβάσεις.

Ντομάτα Σάλτσες

Η ντομάτα δημιουργεί λεκέδες κόκκινου χρώματος, ενώ οι σάλτσες ντομάτας που περιέχουν και λάδια δημιουργούν λεκέδες σκούρου χρώματος, όπως το χρώμα των λεκέδων λαδιού, που διεισδύουν σε βάθος. Επιπλέον, αν το pH του σκευάσματος είναι όξινο μπορεί να προκληθεί και διάβρωση σε επιφάνειες ασβεστολιθικών πετρωμάτων, όπως τα μάρμαρα, αν αυτό δεν απομακρυνθεί άμεσα. Οι ενδεδειγμένες επεμβάσεις σε περιπτώσεις τέτοιων λεκέδων είναι: Καθαρισμός, καταρχήν, της επιφάνειας με νερό και ένα ουδέτερο καθαριστικό. Αν ο λεκές δεν αφαιρεθεί, χρησιμοποιείται υδατικό διάλυμα αμμωνίας που αφήνεται να δράσει επάνω στον λεκέ για μερικά λεπτά. Σε περίπτωση επίμονου λεκέ μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίθεμα σεπιόλιθου και σόδας (ανθρακικό νάτριο). Aν το κόκκινο χρώμα του λεκέ παραμένει χρησιμοποιείται επίθεμα σεπιόλιθου και ενός διαλύτη αφαίρεσης χρωμάτων.

Ούρα

Τα ούρα δημιουργούν κιτρινωπούς λεκέδες, καθώς και έντονη δυσοσμία, ενώ τα οξέα που περιέχουν μπορεί να διαβρώσουν τις επιφάνειες των ασβεστολιθικών πετρωμάτων. Για την αφαίρεση τέτοιων λεκέδων: Καθαρίζεται άμεσα η επιφάνεια με ένα βρεγμένο πανί. Εφαρμόζεται ένα αραιωμένο διάλυμα υπεροξειδίου του υδρογόνου σε συνδυασμό με αραιωμένο ξύδι. Για την οσμή μπορεί να εφαρμοστεί ένα ενζυμικό διάλυμα.

Πίσσα-Άσφαλτος

Οι λεκέδες από πίσσα ή άσφαλτο αφαιρούνται όπως οι λεκέδες από μπογιά, χρησιμοποιώντας τολουένιο, ξυλόλιο ή άλλους αρωματικούς υδρογονάνθρακες επάνω σε παχύ στρώμα προσροφητικού υλικού. Συνιστάται προηγουμένως η δοκιμαστική εφαρμογή της μεθόδου σε έναν μικρό λεκέ.

Σαπούνι

Το σαπούνι, με την πάροδο του χρόνου, δημιουργεί επάνω στις επιφάνειες λεπτά, αδιαφανή, ολισθηρά και αδιαπέραστα από το νερό στρώματα. Για την αφαίρεση τέτοιων στρωμάτων σαπουνιού: Ξύνεται απαλά το στρώμα, αν είναι παχύ, με ένα κοινό αποτριπτικό σφουγγάρι. Τρίβεται το υπόλειμμα του στρώματος με ένα πανί βρεγμένο με ακετόνη (acetone). Προσοχή, γιατί τα διάφορα καθαριστικά του εμπορίου για αφαίρεση σαπουνιού μπορεί να προκαλέσουν διάβρωση στα μάρμαρα και στα λοιπά ασβεστολιθικά πετρώματα.

Σιλικόνη

Χρησιμοποιείται για συγκόλληση επιφανειών ή για σφραγίσεις και μπορεί να αφήσει κατάλοιπα των διαλυτών που περιέχει σε μορφή σκοτεινόχρωμων σκιών. Για την αφαίρεση τέτοιων καταλοίπων μπορεί να χρησιμοποιηθούν επιθέματα από σεπιόλιθο με διαλύτη αφαίρεσης χρωμάτων (μεθυλενοχλωρίδιο ή κάτι παρόμοιο). Η επέμβαση μπορεί να χρειαστεί να επαναληφθεί αρκετές φορές.

Σκουριά

H αφαίρεση λεκέδων από σκουριά είναι αρκετά περίπλοκη, ιδιαίτερα όταν αυτοί είναι παλαιοί και το πέτρωμα ασβεστολιθικό και πορώδες. Όταν το πέτρωμα είναι γρανιτικό (γρανίτης, χαλαζίτης κ.ά.) μπορεί να χρησιμοποιηθεί διάλυμα οξαλικού οξέος 5% και σε περίπτωση επίμονων λεκέδων διάλυμα μίγματος οξαλικού (5%), φωσφορικού (10%) και υδροχλωρικού οξέος (3%). Όταν το πέτρωμα είναι ασβεστιτικής σύστασης, δηλαδή πολύ ευαίσθητο στη δράση των οξέων (π.χ. μάρμαρο) με τα οποία αντιδρά δημιουργώντας διοξείδιο του άνθρακα και άλατα, η διαδικασία είναι πολύ πιο σύνθετη και εξαρτάται από το βαθμό επεξεργασίας της επιφάνειας. Σε ακατέργαστες ή λειοτριμμένες επιφάνειες μπορούν να εφαρμοστούν αραιά διαλύματα οξαλικού, υδροφθορικού ή ακόμη και φωσφορικού οξέος, γιατί τα οξέα αυτά που δημιουργούν αδιάλυτα άλατα ασβεστίου δεν προσβάλλουν σοβαρά την επιφάνεια του ασβεστόλιθου. Σε μερικές περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν και διαλύματα κιτρικού οξέος. Ο χρόνος εφαρμογής των οξέων πρέπει να είναι πολύ περιορισμένος και πρέπει να ακολουθεί πολύ καλό πλύσιμο με νερό. Σε στιλβωμένες επιφάνειες απαιτούνται πιο εξειδικευμένες και σύνθετες μέθοδοι (συνήθως με βάση τα κατάλληλα μεταλλικά ιόντα σε ουδέτερο ή ελαφρώς αλκαλικό διάλυμα). Στην περίπτωση αυτή απαιτείται διαδικασία μακρόχρονη, ενώ τα αποτελέσματα δεν είναι πάντοτε ικανοποιητικά, ιδιαίτερα όταν ο λεκές έχει διεισδύσει σε βάθος και είναι παλαιός. Σε κάθε περίπτωση, μετά την εφαρμογή αραιών οξέων, πρέπει η επιφάνεια του διακοσμητικού πετρώματος να πλένεται προσεκτικά με ένα διάλυμα ανθρακικού νατρίου (σόδα) και στη συνέχεια να ξεπλένεται με άφθονο νερό.

Σοκολάτα

Οι λεκέδες, καφέ χρώματος, που δημιουργούνται από σοκολάτα είναι έντονοι, ειδικά σε ανοιχτόχρωμα μάρμαρα. Για την αφαίρεσή τους: Καθαρίζεται η επιφάνεια με νερό στο οποίο έχει προστεθεί ουδέτερο καθαριστικό (pH 7), Εφαρμόζεται υδατικό διάλυμα αμμωνίας που αφήνεται για λίγα λεπτά να δράσει και στη συνέχεια ξεπλένεται καλά με καθαρό νερό. Σε περίπτωση επίμονων λεκέδων εφαρμόζεται υδατικό διάλυμα αμμωνίας ή υπεροξείδιο του υδρογόνου 30 - 40% σε συνδυασμό με προσροφητικό υλικό.

Τρόφιμα (γενικά)

Λεκέδες από τρόφιμα αφαιρούνται, όταν είναι δυνατό, με τασιενεργά. Χρησιμοποιούνται διαλύματα υποχλωριώδους νατρίου 8-10% περισσότερες από μια φορές. Στις περιπτώσεις πιο επίμονων λεκέδων συνιστάται επέμβαση με υπεροξείδιο του υδρογόνου σε συνδυασμό με τα κατάλληλα προσροφητικά υλικά.

Τσίχλες

Συνήθως οι επιφάνειες δε λεκιάζουν, είναι όμως δύσκολη η αποκόλληση της τσίχλας. Η αποκόλληση μπορεί να γίνει ευκολότερα αν ψυχθεί η τσίχλα με ξηρό πάγο ή με ψυκτικό σπρέι. Το ελαστικό, στη συνέχεια, μπορεί να αφαιρεθεί με λεπτή σπάτουλα. Σε περίπτωση παρουσίας υπολειμμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπερχλωροαιθυλένιο, σε συνδυασμό με σεπιόλιθο ως προσροφητικό υλικό.

Χαλκού άλατα

Οι λεκέδες αυτοί έχουν σκουροπράσινες αποχρώσεις και γενικά οφείλονται σε αλκαλικά ανθρακικά ή θειικά άλατα του χαλκού. Για την αφαίρεσή τους εφαρμόζονται μέθοδοι παρόμοιες με εκείνες που εξαλείφουν τους λεκέδες σκουριάς ή πιο απλά χρησιμοποιούνται σε επαναλαμβανόμενες εφαρμογές υδατικά διαλύματα αμμωνίας ή ανθρακικού αμμωνίου (20% περίπου), EDTA, σουλφαμικό οξύ κ.λπ., σε συνδυασμό με τα κατάλληλα αδρανή προσροφητικά υλικά (κιμωλία, σεπιόλιθος, αταπουλγίτης κ.λπ.). Μετά την εφαρμογή, είναι απαραίτητο ένα καλό ξέπλυμα της επιφάνειας με απεσταγμένο ή απιονισμένο νερό.

Χυμοί φρούτων

Τα ζάχαρα και οι χρωστικές ουσίες που περιέχονται στους χυμούς φρούτων δημιουργούν λεκέδες που οξειδώνονται με την πάροδο του χρόνου και γίνεται δυσκολότερη η αφαίρεσή τους. Επιπλέον, ορισμένοι χυμοί περιέχουν κιτρικό οξύ που μπορεί να διαβρώσει τις επιφάνειες ασβεστολιθικών πετρωμάτων, όπως είναι τα μάρμαρα. Για την αφαίρεση τέτοιων λεκέδων απαιτείται άμεσο καθάρισμα της επιφάνειας με καθαρό νερό στο οποίο έχει προστεθεί ουδέτερο καθαριστικό. Σε περίπτωση επίμονων λεκέδων μπορεί να γίνει επέμβαση με υπεροξείδιο του υδρογόνου 40% και προσροφητικό υλικό, όπως ο σεπιόλιθος ή άλλο.

ΠΡΟΣΟΧΗ

1. Για τις διαδικασίες και τα χημικά υλικά αφαίρεσης λεκέδων που αναφέρονται στο κείμενο δεν παρέχεται καμία εγγύηση σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητά τους. Επειδή κάθε διακοσμητικό πέτρωμα, ανάλογα με την ορυκτολογική του σύσταση, έχει διαφορετική συμπεριφορά στα χημικά υλικά, είναι απαραίτητο πριν οποιαδήποτε επέμβαση για αφαίρεση λεκέδων να ζητείται η συμβουλή ειδικών και να προηγείται δοκιμή σε δείγμα του πετρώματος, για να μην προκληθούν βλάβες στις επιφάνειες. 2. Η χρήση των χημικών υλικών που αναφέρονται στο κείμενο πρέπει να γίνει σύμφωνα με τις οδηγίες και τις προφυλάξεις που ορίζει ο παρασκευαστής τους, όπως αυτές αναγράφονται στην ετικέτα που υπάρχει στη συσκευασία τους, καθώς και στα Δελτία Δεδομένων Ασφαλείας και Τεχνικών Προδιαγραφών.

Συνοπτικές πληροφορίες για χημικά υλικά

Αιθυλικός αιθέρας (ethyl ether) : Οργανικός διαλύτης. Ονομάζεται και διαιθυλικός αιθέρας (C₂H₅OC₂H₅) ή απλώς αιθέρας και είναι περισσότερο γνωστός ως αναισθητικό. Χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, για διαλυτοποίηση λιπαρών ή ρητινωδών ουσιών.

Ακετόνη (acetone) : Είναι οργανικός διαλύτης ευρείας βιομηχανικής χρήσης. Είναι επίσης και οικιακό προϊόν που χρησιμοποιείται κυρίως για το καθάρισμα ή και ξεβάψιμο των νυχιών από βερνίκια.

Αμμωνία (ΝΗ₃) : Σε κανονικές συνθήκες είναι άχρωμο αέριο (σημείο ζέσης: −33.34 ^°C) με χαρακτηριστική καυστική και αποπνικτική οσμή που ονομάζεται «άνυδρη αμμωνία» σε αντιδιαστολή με το υδατικό διάλυμα αμμωνίας (NH₄OH ή ΝH₃(aq)) που ονομάζεται «οικιακή αμμωνία». Η «οικιακή αμμωνία» διατίθεται στο εμπόριο συνήθως σε διαλύματα περιεκτικότητας (σε αμμωνία) 5 - 16% κατά βάρος. Στις πολλές χρήσεις της αμμωνίας περιλαμβάνεται και εκείνη της παρασκευής οικιακών καθαριστικών.

Ανθρακικό αμμώνιο (ammonium carbonate): Είναι άλας και στο εμπόριο διατίθεται ως μίγμα με όξινο ανθρακικό αμμώνιο (διττανθρακικό αμμώνιο). Όταν εκτεθεί στον αέρα για μεγάλο χρονικό διάστημα μετατρέπεται σε όξινο ανθρακικό αμμώνιο με έκλυση αμμωνίας. Είναι πολύ διαλυτό στο ζεστό νερό και λιγότερο στο κρύο Χρησιμοποιείται ευρέως σε εφαρμογές βαθμιαίας διαλυτοποίησης πολλών ουσιών που αποτίθενται σε τοιχοποιίες κ.α. Διαλυτοποιεί επίσης το θειικό ασβέστιο μετατρέποντάς το σε θειικό αμμώνιο που αφαιρείται ευκολότερα. Δεν αφήνει δραστικά υπολείμματα, ωστόσο απαιτείται μετά τη χρήση του καλό ξέβγαλμα της επιφάνειας με αποσταγμένο ή απιονισμένο νερό για να αποφεύγεται η επιφανειακή ανακρυστάλλωση ανθρακικού ασβεστίου.

Ανθρακικό νάτριο (Νa₂CO₃): Είναι άλας νατρίου του ανθρακικού οξέος, πού έχει, σε θερμοκρασία δωματίου, μορφή λεπτής λευκής κρυσταλλικής σκόνης και είναι γενικότερα γνωστό ως σόδα. Η σόδα δεν πρέπει να συγχέεται με τη διττανθρακική σόδα ή «σόδα μαγειρικής» που είναι όξινο ανθρακικό νάτριο (NaHCO₃), ούτε με την καυστική σόδα που είναι υδροξείδιο του νατρίου (NaOH). Το ανθρακικό νάτριο είναι εξαιρετικό άοσμο απορρυπαντικό και απολιπαντικό πολλαπλών χρήσεων που δεν δημιουργεί αφρό. Η μαγειρική σόδα, επίσης, χρησιμοποιείται ως οικιακό καθαριστικό, ενώ η καυστική σόδα που είναι ισχυρή βάση χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή παρασκευή σαπουνιών με τη διαδικασία της σαπωνοποίησης, καθώς και σε άλλους βιομηχανικούς κλάδους.

White Spirit (ή ελαφρύ πετρέλαιο): Οργανικός διαλύτης, παράγωγο του πετρελαίου που υποκαθιστά το νέφτι.

Μεθυλοχλωρίδιο (Μethyl chloride) ή Διχλωρομεθάνιο (Dichloromethane): Οργανική ένωση που χρησιμοποιείται και ως διαλύτης στη βιομηχανία ελαστικού και στη διύλιση πετρελαίου, καθώς και ως αφαιρετικό λιπών, ελαίων και ρητινών σε διάφορους κλάδους.

Ξυλόλη: (συνώνυμα: ξυλόλιο (xylol), ξυλένιο (xylen). Οργανικός διαλύτης, παράγωγο του πετρελαίου.

Τολουόλιο ή τολουένιο: Οργανικός διαλύτης για βιομηχανική χρήση. Υγρό διαυγές, δυσδιάλυτο στο νερό, με οσμή μπογιάς. Πρόκειται για μια χημική ένωση ιδιαίτερα επικίνδυνη για την υγεία.

Τριαιθανολαμίνη (Triethanolamine): Οργανική ένωση που χρησιμοποιείται ως γαλακτοματοποιητικό και απορρυπαντικό – απολυμαντικό. Διαλυτοποιεί έλαια και άλλες ουσίες που δεν είναι πλήρως διαλυτές στο νερό.

Υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η₂Ο₂): Έχει ισχυρές οξειδωτικές και λευκαντικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται επίσης ως απολυμαντικό και αντισηπτικό. Υδατικό διάλυμα υπεροξειδίου του υδρογόνου 3% w/w (το γνωστό οξυζενέ) διατίθεται από τα φαρμακεία ως ήπιο αντισηπτικό για καθαρισμούς τραυμάτων και ως λευκαντικό οικιακής χρήσης. Διαλύματα υπεροξειδίου του υδρογόνου με περιεκτικότητα ίση ή μεγαλύτερη από 8% χαρακτηρίζονται ως προς τη διακίνησή τους ως "οξειδωτικά" και πρέπει να φέρουν τη χαρακτηριστική σήμανση. Διάλυμα υπεροξειδίου του υδρογόνου (~ 15% w/w) διατίθεται σε επαγγελματίες κομμωτές σε διάφορα εμπορικά καλλυντικά σκευάσματα ως "ξεβαφτικό μαλλιών". Από οίκους εμπορίας χημικών προϊόντων διατίθεται υδατικό διάλυμα υπεροξειδίου του υδρογόνου 30-35% w/w, το οποίο είναι γνωστό ως Perhydrol. Στη συγκέντρωση αυτή είναι ιδιαίτερα καυστικό για το δέρμα στο οποίο προκαλεί λεύκανση ("λευκό έγκαυμα") και πόνο. Ως οξειδωτική ουσία το υπεροξειδίου του υδρογόνου θεωρείται ως η πλέον φιλική στο περιβάλλον, αφού η οξειδωτική δράση του δεν δημιουργεί τοξικά παραπροϊόντα σε αντίθεση με άλλα ισχυρά οξειδωτικά μέσα (χλώριο, νιτρικό οξύ, όζον).

Υποχλωριώδες νάτριο (NaClO): Είναι μέτριας ισχύος οξειδωτικό σε διαλύματα περιεκτικότητας μέχρι 40%, ενώ σε διαλύματα μεγαλύτερης περιεκτικότητας είναι ισχυρό οξειδωτικό. Διαλύματα υποχλωριώδους νατρίου περιεκτικότητας 3 – 6% είναι οι διάφορες χλωρίνες του εμπορίου για οικιακή χρήση, κυρίως για λεύκανση και απολύμανση χώρων. Υπενθυμίζεται ότι η χλωρίνη, λόγω της δραστικότητας της, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα λευκαντικά ή χημικά καθαριστικά, γιατί από την αντίδραση υπάρχει κίνδυνος να παραχθεί ελεύθερο χλώριο, που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για την υγεία.

Υπερχλωροαιθυλένιο (Perchloroethylene): Ονομάζεται επίσης Tetrachloroethylene (Cl₂C=CCl₂) ή Τetrachloroethene Είναι ένας πολύ καλός οργανικός διαλύτης για οργανικές ουσίες. Το άχρωμο αυτό υγρό χρησιμοποιείται και στο στεγνό καθάρισμα ρούχων.

http://www.marmaronet.com/el/component/encyclopaedia/?task=item&id=30