Καθαρισμός… μαρμάρου, γρανίτη, πέτρας

Είναι το σύνολο των εργασιών για την απομάκρυνση ρύπων και την αφαίρεση λεκέδων, καθώς και επικαλυπτικών υλικών προστασίας από επιφάνειες μαρμάρων ή άλλων διακοσμητικών πετρωμάτων, όπως δάπεδα, εξωτερικές πλακοστρώσεις, όψεις κτηρίων, καλλιτεχνήματα, μνημεία κ.ά., που έχουν λερωθεί λόγω χρήσης, βανδαλισμών (π.χ. graffiti), μακρόχρονης έκθεσης σε ατμοσφαιρικούς ρύπους και άλλους λόγους.

Παρόλο που, γενικότερα, οι εργασίες καθαρισμού θεωρούνται απλές, στην περίπτωση των διακοσμητικών πετρωμάτων γίνονται ιδιαίτερα σύνθετες, απαιτώντας τεχνογνωσία, ειδικά μέσα καθαρισμού και τον κατάλληλο, κατά περίπτωση, εξοπλισμό για δύο κυρίως λόγους:

• Πρώτον, διότι τα μάρμαρα και όλα τα διακοσμητικά πετρώματα είναι πορώδη υλικά και το λέρωμα ή/και το λέκιασμά τους οφείλεται στη διείσδυση των ρύπων στους πόρους τους, κυρίως με τη δράση του νερού. Αν δεν λαμβάνονται προληπτικά μέτρα, όπως προστασία των επιφανειών, και αν οι ρύποι δεν απομακρύνονται άμεσα, τότε αυτοί διεισδύουν βαθύτερα κάτω από την επιφάνεια με την πάροδο του χρόνου, οπότε ο καθαρισμός γίνεται πολύ πιο δύσκολος.
• Δεύτερον, διότι τα διακοσμητικά πετρώματα και ειδικά τα ασβεστολιθικά και τα δολομιτικά υλικά, όπως τα μάρμαρα, είναι πολύ ευαίσθητα στα οξέα, αλλά και στις βάσεις, που περιέχονται στα συνήθη απορρυπαντικά της αγοράς. Ακόμη και ασθενή οργανικά οξέα, όπως το οξικό οξύ που περιέχεται στο ξύδι (~ 4%) και το κιτρικό οξύ που περιέχεται στο λεμόνι (~5%), διαβρώνουν το μάρμαρο και καταστρέφουν το γυάλισμά του.

Στον καθαρισμό των μαρμάρων, επομένως, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται τα συνήθη καθαριστικά που περιέχουν ανόργανα οξέα, όπως υδροχλωρικό, θειικό, υδροφθορικό, φωσφορικό κ.ά., γιατί αυτά, ακόμη και σε μικρές συγκεντρώσεις, προκαλούν φθορές τόσο σε γυαλισμένες, όσο και σε αγυάλιστες επιφάνειες.

Για τα μάρμαρα, τα μόνα κατάλληλα καθαριστικά είναι εκείνα που είναι ουδέτερα, δηλαδή με pH 7.

Ανάλογα με τον χρόνο και τη συχνότητα των επεμβάσεων, οι εργασίες καθαρισμού μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής:

• Αρχικός καθαρισμός, που γίνεται μετά την ολοκλήρωση των μαρμαρικών εργασιών, πριν την παράδοση του έργου.
• Τακτικός καθαρισμός ή καθαρισμός περιοδικής συντήρησης ή τακτική φροντίδα, που γίνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, π.χ. σε ημερήσια βάση για μαρμάρινα δάπεδα και σκάλες σε χώρους με μεγάλη κυκλοφορία. Σημειώνεται ότι με τη σωστή τακτική φροντίδα οι πέτρινες επιφάνειες, ειδικά όταν αυτές έχουν την κατάλληλη προστασία, μπορούν να διατηρηθούν σε εξαιρετική κατάσταση για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Έκτακτος καθαρισμός, δηλαδή αναγκαία παρέμβαση μετά από κάποιο συμβάν που προκάλεσε λέρωμα των μαρμάρινων επιφανειών, π.χ. αφαίρεση graffiti, αφαίρεση λεκέδων κ.ά.
• Καθαρισμός αποκατάστασης, που είναι παρέμβαση αναγκαία για να επανέλθει στην αρχική της κατάσταση μια επιφάνεια στην οποία έχουν συσσωρευτεί ρύποι με την παρέλευση του χρόνου (π.χ. καθαρισμός εξωτερικής πέτρινης όψης παλαιού κτηρίου). Τέτοιες παρεμβάσεις συνδυάζονται, συνήθως, με γενικότερες εργασίες συντήρησης – αποκατάστασης ή ανακαίνισης παλαιών κατασκευών.

Ανάλογα με το είδος της επιφάνειας, τον τύπο του πετρώματος και το είδος της επέμβασης, πρέπει να επιλέγεται, κατά περίπτωση, η κατάλληλη τεχνική καθαρισμού, καθώς και τα κατάλληλα μέσα καθαρισμού, για να επιτευχθεί ένα αποδεκτό και τεχνικά σωστό αποτέλεσμα.

Οι πιο διαδεδομένες τεχνικές καθαρισμού των πέτρινων επιφανειών είναι:

• Καθαρισμός με νερό ή ατμό. Χρησιμοποιείται κρύο ή ζεστό νερό, χαμηλής ή υψηλής πίεσης που εκτοξεύεται στη λερωμένη επιφάνεια με κατάλληλα πλυστικά μηχανήματα.
• Καθαρισμός με ειδικά χημικά υλικά (καθαριστικά υλικά), βιοδιασπώμενα και μη.
• Καθαρισμός με αμμοβολή ή με εκτόξευση υπό πίεση σωματιδίων υλικών που δεν προκαλούν φθορές στις επιφάνειες.
• Καθαρισμός με απότριψη, όπως τρίψιμο με γωνιακό τροχό λείανσης ή με άλλα εργαλεία, που αφαιρούν μεν τη στρώση των ρύπων, αλλάζουν, όμως, την υφή της επιφάνειας του πετρώματος.
• Καθαρισμός με επιθέματα (χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις επίμονων λεκέδων), τα οποία με αργό ρυθμό προκαλούν την απομάκρυνση των ρύπων από τους πόρους του πετρώματος.

Χρησιμοποιούνται, επίσης, και πιο εξειδικευμένες τεχνικές, όπως οι υπέρηχοι και οι ακτίνες laser, που εφαρμόζονται, κυρίως, σε συντηρήσεις μνημείων και καθαρισμούς αγαλμάτων ή καλλιτεχνημάτων από πέτρα σε ιστορικά κτίσματα. Με τις συσκευές υπερήχων προκαλούνται ταλαντώσεις υψηλής συχνότητας στο στρώμα των ρύπων με αποτέλεσμα αυτό να αποκολλάται και να απομακρύνεται, ενώ με τις ακτίνες laser προκαλείται αποδόμηση του στρώματος των ρύπων, ώστε να είναι δυνατή η απομάκρυνσή του.
Η κάθε τεχνική καθαρισμού παρουσιάζει συγκριτικά πλεονεκτήματα σε ορισμένες εφαρμογές, μπορεί, όμως, ανάλογα με το πέτρωμα και την επιφανειακή του κατεργασία, να προκαλέσει αστοχίες, όπως φθορές του πετρώματος, εμφάνιση αλάτων λόγω υγρασίας κ.ά.
Για αυτό, η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου καθαρισμού σε ένα συγκεκριμένο έργο, πρέπει να γίνεται μετά από μελέτη και δοκιμές, επειδή είναι, κατά περίπτωση, πολλές οι παράμετροι που την επηρεάζουν, όπως η σημασία του έργου, το είδος του πετρώματος, ο βαθμός ρύπανσης, το κόστος εφαρμογής της μεθόδου κ.ά.

Σε κάθε περίπτωση, για τον καθαρισμό του μαρμάρου και της πέτρας είναι απαραίτητες οι συμβουλές των ειδικών για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι φθορών.

http://www.marmaronet.com/el/component/encyclopaedia/?task=item&id=29